Kış aylarına hızlı bir giriş yaptık, maskesiz bir hayata döneli epey oldu ve okullar açıldığından beri aciller solunum yolu enfeksiyonları ile tıklım tıklım dolu. Pandemiden sonra pek çok şey farklı olduğu gibi sık karşılaşılan solunum yolu enfeksiyonlara halk olarak yaklaşımımız da oldukça farklılaşmış gözüküyor. Maalesef çok daha panik ve çoğu kez gerekli olmayan tedavi ısrarı ile karşı karşıyayız. Şimdi bu sorunsalı inceleyelim ve grip, domuz gribi, nezle, covid gibi birbirine karışan kış hastalıklarını ana hatlarıyla birbirinden ayıralım.

Havaların soğuması ile birlikte solunum yolu enfeksiyonlarının sıklığının artmasının bazı sebepleri var. Kısaca bunları;    

  • Soğuk havaya maruz kalan bireylerde solunum yollarındaki silya hareketi gibi bazı mukozal bariyerlerin sekteye uğraması, yani fıtri(doğal) bağışıklığın düşmesi
  • Kapalı mekanların havalandırılmasının azalması
  • İnsanların kapalı ortamlarda birbirine daha yakın olması
  • Çocukların okullarda sürekli yakın temasta olması ile bulaş zincirleri kurulması

şeklinde özetleyebiliriz. Bütün bu sebeplerden ötürü, kış aylarında grip, nezle ve diğer solunum yolu hastalıkları daha sık gözükür.

Şimdi bu üç hastalığı etkenleri ve ana hatları ile birlikte birbirinden ayıralım:

  • Grip:
    • Influenza virüsü neden olur.
    • Influenza virüsünün pek çok suşu(türü) vardır, domuz gribi de bu türlerden biridir.  Çoğu zaman klinik benzerdir.
    • Genelde üst solunum yollarını tutmakla birlikte daha nadiren bronş ve bronşiyolleri de tutabilir.
    • Yüksek ateş görülebilir. (39-40)
    • Boğaz ağrısı görülebilir.
    • Bir viral hastalıktır. Antibiyotiklerin etkisi yoktur.
    • Eklem kas ağrısı, yaygın kemik ağrısı gözükür.
    • Genelde bir bulaş zinciri ile gelir.
    • Risk grubuna(küçük çocuklar, >65 yaş üstü, kronik rahatsızlığı bulunanlar) antiviral tedavi başlanabilir.
    • Spesifik testi vardır.
    • Büyük çoğunluğu semptomatik tedavi veyahut sadece istarahat ile 1 haftada iyileşir.
    • Aşısı vardır.
  • Nezle:
    • En sık etkeni Rhinovirüslerdir.
    • Soğuk almakla başlayan en sık üst solunum yolu hastalığıdır.
    • Bulaş zincirinden ziyade çevresel faktörler(rüzgar, soğuk vb.) nedeniyle zayıflayan fıtri(doğal) bağışıklık sonucu solunum yolunda sürekli bulunan virüslerin çoğalması ile olur.
    • Çok yüksek ateş beklenmez.(genelde 37,5)
    • Boğaz ağrısı görülebilir, daha çok tahriş şeklindedir.
    • Eklem kas ağrısı, yaygın kemik ağrısı genelde beklenmez.
    • Büyük çoğunluğu istirahat ile 3-4 günde iyileşir.
    • Aşısı yoktur.
  • Covid:
    • Çoğu zaman gribe benzer geçer.
    • Risk grubunda ciddi zatürre ve sistemik hastalık oluşturabilir. Nefes darlığı, kanama bozukluğu, bilinç bulanıklığı gibi durumlarda acil müracaatı gereklidir.
    • Bulaş zinciri çok önemlidir.
    • Yüksek ateş görülür.
    • Boğaz ağrısı görülebilir.
    • Eklem kas ağrısı, yayın kemik ağrısı gözükür.
    • Spesifik testi vardır.
    • Aşısı vardır.

Üç hastalık için de ortak olarak söyleyebileceğimiz şeyler ;

  • Büyük bir kısmı tedavi gerektirmez.
  • Risk grubundakiler(<6 yaş çocuk, >65 yaş , ciddi kronik rahatsızlığı bulunanlar vs) hariç tedavi ile veyahut tedavisiz iyileşme süresi ciddi anlamda değişmez.
  • İstirahat, bol sıvı tüketimi ve 38,5’u geçen ateşte ateş düşürücü almak tedavi için yeterlidir.
  • 5 gün geçmeyen ateş olduğunda hekime müracaat etmelidir.
  • Nefes darlığı, bilinç bozukluğu, ciddi göğüs ağrısı, nöbet gibi semptomlar olmadıkça ACİLE gitmek gerekmez.
  • Maske takmak, 3 hastalığı almaktan veya bulaştırmaktan etkili bir şekilde korur.
  • Alınan vitamin takviyelerinin çok büyük çoğunluğunun yararı gösterilmemiştir. Sadece Covidde D vitamininin ve gripte C vitamininin faydasını gösteren kanıt değeri çok yüksek olmayan birkaç çalışma vardır.
  • Hemen hepsinde öksürük görülür, öksürük hastalık semptomları rahatladıktan sonra bir müddet devam edebilir. Öksürüğü hemen kesecek etkin bir tedavi yoktur. Sigara öksürük süresini ve şiddetini ciddi ölçüde arttırır. Öksürük kesici ilaçlar ancak öksürük nedeni ile uyku kalitesinin ciddi bozulması veya solunum yolunun ciddi tahriş olması durumunda kısıtlı süre ile kullanılmalıdır.

Şimdi en sık gözüken 3 hastalığı bu şekilde özetledikten sonra; asıl tedavi etmemiz gereken ve üst solunum yolu hastalıklarının pik yaptığı dönemde bu hastalıkların yaklaşık %10’unu oluşturan hastalığa gelelim: STREPTOKOK TONSİLLİTİ!

Streptokokal Kriptit Tonsillit
  • Bu hastalık bakteriyel etkenlidir.
  • Yüksek ateş görülür. Ateş, genelde periyodik olarak çok yükselir(39-40), ardından yaklaşık 20 dk süren titreme ile yavaşça düşer. Bu döngü tüm gece devam edebilir.
  • Sıklıkla ciddi boğaz ağrısı, yutkununca boğazda takılma hissi görülür.
  • Ciddi yorgunluk, eklem kas ağrısı, yaygın kemik ağrısı gözükür.
  • Hastalık ile beraber genelde ÖKSÜRÜK GÖRÜLMEMESİ bizi tanıya yönlendirir.
  • Özellikle çocuklarda, ileride romatizmal kalp hastalığı gibi komplikasyonlara yol açabileceğinden antibiyotik ile tedavi edilmelidir.
  • Spesifik testi vardır ancak tanı için şart değildir. Hekim muayenesi ile görülebilecek spesifik bulguları vardır, muayene ile tedavi başlanabilir.

Özetlemek gerekirse; solunum yolu hastalıklarının çok büyük çoğunluğu acil müracaatı gerektirmez, büyük çoğunluğunun spesifik tedavisi yoktur. Risk grubunda olmayan kişilerin istirahat etmesi ve bol sıvı tüketmesi yeterlidir. Yüksek ateşin 4-5 günden fazla devam etmesi, streptokok tonsillit başlığında belirttiğimiz şüphelerin görülmesi gibi durumlarda aile hekimine müracaat edilmelidir. Nefes darlığı, bilinç bozukluğu, ciddi göğüs ağrısı gibi hayatı tehdit edebilecek durumlarda ACİL müracatı yapılmalıdır.

Sağlık ve afiyetle bir kış geçirmeniz duası ile ..

Dr. Abdullah Ayaz